Živimo u eri industrijalizacije hrane i sve većoj primjeni novih tehnologija u poljoprivredi.
One, kako tvrde stručnjaci, proizvođačima daju veću kontrolu nad proizvodnjom i omogućuju bezbjednije uslove za rast biljaka, a istovremeno se time ekonomičnije koristi zemljište i smanjuje negativan uticaj na životnu sredinu i ekologiju.
Hidroponika i akvaponija svakako spadaju u nova tehničko-tehnološka rješenja za vertikalnu proizvodnju biljaka, posebno povrća i voća. O ovim rješenjima se kod nas relativno malo zna i, za sada, nema puno onih koji se odlučuju da krenu u ovakvu vrstu proizvodnje. Stručnjaci, na drugoj strani, uvjeravaju da su hidroponika i akvaponija budućnost poljoprivrede koja je praktično već počela.
Osnovni princip hidroponike i akvaponije jeste da primjenjuju potpuno prirodan i apsolutno bezbjedan način proizvodnje. Biljke se gaje u zaštićenom zatvorenom prostoru i bez upotrebe zemljišta.
Hranljive mineralne materije biljke crpe iz vode koja kruži u postavljenom sistemu i daje im sve potrebne supstance i supstrate za razvoj. Primjenom takvog načina rada dobija se potpuno čist ekološki proizvod.
Hidroponična proizvodnja povrća u odnosu na klasičnu, a posebno zelene salate i mladog crnog luka, bez zemlje, ima brojne prednosti.
Za proizvođače je najvažnije da se vrijeme proizvodnje skraćuje za 15 - 20 dana. Time se na tržištu ostvaruje viša cijena, a takođe nije nebitno i da se smanjuju troškovi grijanja i olakšano je pakovanje, jer nije potrebno pranje od zemlje.
Kod zelene salate dovoljno je skinuti ovojne listove čime je biljka čista i spremna za tržište. U zimskim uslovima i za vrijeme oblačnih dana, zbog pravovremenog rasta biljke, treba da se koristi dodatno osvjetljenje.
Proizvođači koji se opredjeljuju za hidroponsku proizvodnju povrća osim što treba da mijenjaju vodu svaka dva-tri dana, posebno moraju da vode računa o temperaturi. Mladi crni luk najbolje raste na temperaturi 18 - 20 stepeni Celzijusa dok na 30 prekida rast.
Kada je u pitanju akvaponija, radi se o kombinovanoj metodi akvakulture i hidroponije za uzgoj hrane koja koristi normalne funkcije biljaka i riba kako bi dobili velike količine hrane u kompaktnim prostorima. Ovakav uzgoj takođe ne zahtijeva tlo i idealan je za urbana područja.
Uzgajivač kultivira slatkovodne ribe i biljke u jednom zatvorenom sistemu u kom cirkuliše voda koja razmjenjuje hranjive materije između riba i biljaka. Otpadne materije iz riba služe kao organsko gnojivo za biljke, a biljke čiste vodu od ribljeg izmeta.
Dobro osmišljen sistem je sposoban za uzgoj velikih količine voća i povrća. Primjera radi, na 250 kvadratnih metara staklenika izgrađenom na krovu u Bazelu proizvodi se više od pet tona svježeg povrća i otprilike jedna tona ribe godišnje.
U poređenju s konvencionalnim metodama uzgoja ribe, akvaponija koristi 90 odsto manje svježe vode i zahtijeva znatno manje hranjivih materija za istu količinu ribe. Isto tako i voće i povrće se može uzgajati, bez potrebe za pesticidima i drugim hemikalijama za koje se zna da uništavaju okolinu i ljud-sko zdravlje kada se koriste u konvencionalnoj poljoprivredi.
I akvakultura i hidroponija imaju svoje nedostatke, hidroponija zahtijeva skupe hranjive materije za hranjenje bilja te periodično ispiranje sistema što može dovesti do problema zbog odlaganja otpada.
Cirkulirajuća voda kod akvakulture međutim ima višak hranjivih materija koje treba da se uklone iz sistema, što znači da se postotak vode uklanja, obično na dnevnoj bazi te se nadok-nađuje čistom vodom. Ali kombinacija ove dvije metode, njihovi negativni aspekt se mogu pretvoriti u pozitivne jer akva-ponski sistemi postižu zdravu ravnotežu između biljaka i riba. Akvaponski sistem se može zamisliti kao akvarijum iz kojeg raste hrana. Voda iz akvarijuma se putem pumpe crpi i ulijeva u "ležaj" za uzgoj biljaka, te se iz njega cijedi nazad preko korijenja ponovo u akvarijum sa ribama. Biljke crpe vodu i hranjive materije koje su im potrebne za rast, čime čiste vodu za ribe. Na površini "ležaja" za uzgoj biljaka rastu bakte-rije koje pretvaraju otpadni produkt riba, odnosno amonijak, kroz akvaponijski sistem u nitrite, a zatim u nitrate. Nitrati su ono što biljke vole i koriste za hranu, dakle, biljke se zapravo ne hrane ribljim izmetom već nitratima.
Ribe je potrebno hraniti ribljom hranom, a jedini bi zahtjevniji posao mogao biti održavanje Ph faktora vode na potrebnom nivou. Ukoliko se dogodi da neka od riba ugine, treba je odmah ukloniti budući da uginula riba stvara prevelike količine amonijaka, koji bi u ovom slučaju, iako se pretvara u nitrate, mogao biti prekomjeran. Ležajevi za uzgoj biljaka su popunjeni s materijalima poput šljunka, ali postoje mnoge različite metode koje se mogu koristiti. Zapravo svaka metoda hidroponskog uzgoja se može pri-lagoditi akvaponiji.
Mnoge različite vrste riba mogu se uzgajati u istom akvaponskom sistemu, a izbor vrste zavisi od niza činilaca, poput onoga da će se neke ribe uzgajati samo zato da bi suzbijale rast algi. Mogu se uzgajati i velika jata, a zbog cirkulirajućeg si-stema koristi se vrlo malo vode. Istraživanja su pokazala da ovaj sistem koristi oko jednu desetinu vode koja se koristi za rast povrća u tlu. Postoji više metoda uzgoja, ali dvije su najčešće – sadnja u ležajevima, te plutajuća sadnja. U prvom, biljke su posađene u propusne ležajeve, i voda, koja se iz akvarija ulijeva u njih, izlijeva se nazad kroz propusne rupe. Druga tehnika je da se biljke sade bez popunjenog ležaja na nekom plutajućem materijalu kroz koji biljkama korijen visi direktno u vodu.
Ova druga tehnika, nazvana kultura duboke vode, takođe se može napraviti tako da se ribe uzgajaju u jednom tanku, te se njihova voda pumpama dovodi do zasebnih ležaja s biljkama u vodi, a potom se voda vraća do riba. Za one koji nemaju previše vremena, ili se ne žele baviti uzgajanjem riba, a žele svakodnevno imati svježe povrće u stanu ili kući, postoje i gotovi hidroponski sistemi. U prodaji, na zapadu, mogu se nabaviti urbani kultivatori, odnosno nanovrtovi, u kojima je uzgoj u potpunosti automatizovan te su zalijevanje, svjetlosni ciklusi, vlažnost i strujanje vazduha kontrolisani od strane računara.
ANT Istorija Akvaponija je dokaz da je sve nekadašnje staro - današnje novo. Takav uzgoj hrane su praktikovali i drevni narodi poput Aste-ka, koji su koristili ploveće vrtove za uzgoj paradajza, paprike, pasulja, kukuruza i drugih kultura. Zahvaljujući ovoj tehnici, imali su izuzetno velike prinose.
